Trẻ nhẹ cân là trẻ có cân nặng lúc sinh dưới 2.500g. Trẻ có cân nặng lúc sinh giữa 1.000g và 1.499g gọi là trẻ rất nhẹ cân, và trẻ có cân nặng lúc sinh dưới 1.000g là trẻ cực nhẹ cân.
Những trẻ này có thể đủ tháng hoặc non tháng; Bình thường hoặc có dị tật bẩm sinh; Nguyên nhân nhẹ cân có thể do chậm phát triển trong tử cung hoặc không.
Các dạng trẻ nhẹ cân
Trẻ nhẹ cân được phân loại theo tuổi thai (trẻ nhẹ cân đủ tháng và nhẹ cân non tháng), Theo sự cân đối (nhẹ cân cân đối và nhẹ cân không cân đối) và theo suy dinh dưỡng (nhẹ cân có gầy mòn và không gầy mòn). Trẻ nhẹ cân dưới 37 tuần tuổi thai gọi là trẻ nhẹ cân non tháng.
Trẻ nhẹ cân và không cân đối hoặc trẻ gầy mòn là những trẻ chỉ có cân nặng thấp, còn chiều cao và vòng đầu bình thường. Trẻ nhẹ cân cân đối là những trẻ giảm cả cân nặng, chiều cao và vòng đầu. Trẻ sinh đủ tháng nhẹ cân có thể cân đối hoặc không cân đối. Những trẻ non tháng nhẹ cân thường là nhẹ cân cân đối.
Quan sát trẻ nhẹ cân không cân đối sẽ thấy có sự khác biệt so với trẻ nhẹ cân cân đối. Trẻ nhẹ cân không cân đối bề ngoài trông gầy mòn, giảm mô dưới da, da nhăn, đầu to, móng dài, da khô tróc vảy. Trẻ nhẹ cân cân đối thường có khe khớp sọ giãn, thóp trước rộng, chậm phát triển hành xương, trẻ lùn và vòng đầu nhỏ.
Những nguyên nhân làm trẻ nhẹ cân
Mặc dù có rất nhiều yếu tố về di truyền, về thai, dinh dưỡng, môi trường, về nhau – tử cung có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai, nhưng trong một vài trường hợp, người ta không rõ nguyên nhân gây nhẹ cân. Những nguyên nhân gây nhẹ cân thường gặp là:
Khả năng phát triển thai thay đổi
– Bất thường về di truyền.
– Dị tật bẩm sinh.
– Bất thường nhiễm sắc thể.
– Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh.
– Nhiễm trùng trong tử cung.
– Tiếp xúc với chất gây ung thư hoặc thuốc.
– Rối loạn điều hòa nội tiết.
Cung cấp dinh dưỡng không đủ
Chức năng nhau không đủ.
Ða thai.
Sinh già tháng.
Bất thường bánh nhau.
Viêm bánh nhau (do vi trùng, siêu vi trùng, ký sinh trùng).
Suy dòng máu qua bánh nhau hoặc giảm vận chuyển oxy.
Mẹ bị sản giật.
Mẹ bị tiểu đường, cao huyết áp, bệnh thận.
Sống trên vùng cao.
Mẹ hút thuốc lá.
* Sự tăng trưởng thai trong 3 tháng đầu, 3 tháng giữa thai kỳ chủ yếu bị ảnh hưởng bởi khả năng phát triển liên quan đến di truyền của thai. Nhiễm trùng trong tử cung hoặc tiếp xúc độc chất (như chì) xảy ra trong giai đoạn phân chia tế bào có thể làm thay đổi khả năng phát triển của thai. Trẻ sinh ra từ bà mẹ có điều trị thuốc (hydantoin, thuốc chống chuyển hóa) hoặc thuốc có cocain, heroin, alcohol thường bị chậm phát triển.
* Quá trình tăng trưởng của thai trong 3 tháng cuối ảnh hưởng chủ yếu bởi sự cung cấp dinh dưỡng qua nhau. Do đó, chúng có thể bị ảnh hưởng bởi chức năng của bánh nhau, sự thay đổi mạch máu tử cung hoặc cả hai. Chức năng bánh nhau không đầy đủ có thể do nhồi máu bánh nhau, u mạch máu, thuyên tắc mạch máu, dây rốn bất thường, nhau bong non.
Các bệnh lý của mẹ gây thay đổi mạch máu như sản giật, tiểu đường, cao huyết áp, bệnh thận có thể gây giảm lưu lượng máu tử cung – bánh nhau và làm thai chậm phát triển. Tình trạng mẹ mập, ốm ít ảnh hưởng đến sự phát triển thai. Tuy nhiên, năng lượng bà mẹ nhận trong thai kỳ có liên quan đến sự tăng cân của mẹ, của bánh nhau và cân nặng của trẻ. Bà mẹ mang thai hút thuốc lá sẽ làm giảm rõ rệt cân nặng lúc sinh của trẻ (có thể giảm cả chiều cao và vòng đầu). Nguyên nhân có thể do ái lực của khí CO (Carbon monoxide) đối với hemoglobin cao hơn oxy, gây thiếu oxy thai và do tác động gây co mạch tử cung của nicotine.
Những tình trạng làm thay đổi khả năng phát triển thai hoặc gây giảm phát triển thai sớm (trước 34 tuần tuổi thai) làm giảm cả cân nặng, chiều cao và vòng đầu. Tuy nhiên, những tình trạng gây giảm cung cấp dinh dưỡng của thai hoặc giảm tưới máu tử cung – bánh nhau thường ảnh hưởng đến cân nặng trước (gây nhẹ cân không cân đối).
Hầu hết trẻ nhẹ cân cân đối không tìm được nguyên nhân, còn trẻ nhẹ cân không cân đối thường có nguyên nhân do mẹ bị sản giật, cao huyết áp.
Chức năng trẻ nhẹ cân có gì thay đổi?
Trẻ nhẹ cân có sản phẩm nitrogen trong máu cao như ammonia, urea và acid uric, chứng tỏ có tăng dị hóa protein. Những trẻ này có rối loạn tân tạo glucose và phân hủy glycogen. Do đó, trẻ có khuynh hướng hạ đường huyết kéo dài trong nhiều tuần. Ở bào thai suy dinh dưỡng, tim, phổi, thận to hơn trẻ bình thường ở cùng cân nặng; Trong khi lách, gan, thượng thận, tuyến ức thì nhỏ. Dự trữ glycogen trong tim và gan giảm, sợi cơ tim nhỏ hơn bình thường.
Tỷ lệ trẻ nhẹ cân chiếm khoảng bao nhiêu?
Tỷ lệ trẻ nhẹ cân ở các nước đang phát triển cao hơn ở các nước đã phát triển. Một số nơi, trẻ có cân nặng lúc sinh dưới 2.500g chiếm tỷ lệ hơn 10%. Trong nhóm nhẹ cân, trẻ đủ tháng chiếm từ 17-80%.
Ðiều trị bệnh lý mẹ lúc mang thai, theo dõi sự phát triển thai có thể giúp giảm tỷ lệ trẻ nhẹ cân.
Trẻ nhẹ cân có tỷ lệ mắc bệnh và tử vong thế nào?
Các vấn đề thường gặp ở trẻ nhẹ cân là ngạt, viêm phổi hít phân xu, hạ thân nhiệt, hạ đường huyết, đa hồng cầu, những bệnh lý do dị tật bẩm sinh, nhiễm trùng bào thai.
Nguyên nhân chính gây tử vong là ngạt. Trẻ chậm phát triển càng nặng thì tỷ lệ thai lưu, sinh ngạt, hạ đường huyết, hạ calci/máu, đa hồng cầu càng tăng đáng kể.
Trong nhóm trẻ chậm phát triển nặng, hầu hết là trẻ nhẹ cân không cân đối.
Theo NTD
