Rối loạn tuần hoàn não là bệnh lý mạch máu não, do nhiều nguyên nhân gây ra. Những bệnh mạn tính như rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, béo phì, nghiện rượu, nghiện thuốc lá, thuốc lào, áp lực công việc… là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh này.
Nhiều yếu tố nguy cơ gây bệnh
Ở người khỏe mạnh, lưu lượng tưới máu não là 55ml máu/100g
não/phút. Nếu lưu lượng máu não thấp dưới 20ml/100g/phút thì não sẽ bị
thiếu máu, khi đó gọi là rối loạn tuần hoàn não. Hoạt động tim mạch bảo
đảm sự tưới máu đầy đủ cho não.
Những yếu tố dẫn đến rối loạn tuần hoàn não gồm các bệnh mạn tính
như: tăng huyết áp, xơ cứng mạch não, tình trạng rối loạn mỡ máu, nồng
độ đường tăng trong máu, các bệnh van tim, rối loạn nhịp tim, suy thận
mạn… Bên cạnh đó, sự thay đổi về thời tiết, khí hậu, thời khắc sinh
học… là những yếu tố nguy cơ dẫn đến rối loạn tuần hoàn não. Một số
nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy, tai biến mạch máu não phát triển nhiều
vào tháng 8, tháng 12 và tháng 1 ở đồng bằng sông Cửu Long.
Ở Hà Nội thấy tai biến mạch máu não xảy ra vào các tháng 2, 3, 10, 11
có liên quan đến mùa lạnh, gió mùa Đông Bắc. Nghiên cứu cũng cho biết,
về thời sinh học, con người có 2 khoảng thời gian dễ gặp rủi ro về tuần
hoàn não nhất là vào thời điểm từ 4 – 5 giờ sáng và 5 – 6 giờ chiều.
Các
yếu tố như thói quen, tập quán sinh hoạt, trình độ văn hóa và bệnh tật
ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ mắc bệnh. Trên thực tế có nhiều người không
biết trị số huyết áp của mình; số khác lại rất thờ ơ với các biểu hiện
đau đầu, mỏi chi… nên không biết cách để phòng tránh rối loạn tuần
hoàn não. Người uống nhiều rượu, bia, nghiện thuốc lá, thuốc lào là yếu
tố nguy cơ gây rối loạn tuần hoàn não. Những người thừa cân, béo phì, ít
vận động dễ bị tăng huyết áp, tiểu đường, tim mạch… cũng tác động xấu
đến rối loạn tuần hoàn não. Những người bị căng thẳng, stress cũng dễ
mắc bệnh.
Sơ đồ tổn thương rối loạn tuần hoàn não.
Biểu hiện của rối loạn tuần hoàn não
Người bị rối loạn tuần hoàn não hay gọi là thiểu năng tuần hoàn não, ở
giai đoạn đầu có thể bù trừ, nếu không được phát hiện và điều trị, thời
gian sau chuyển sang giai đoạn mất bù với cơn thiếu máu não thoáng qua.
Các dấu hiệu của bệnh bao gồm: mỏi tay chân ở một bên người, có cảm
giác tê bì, co giật ở chi, có khi đang nói chuyện người bệnh dừng lại
không nói được, hay đột nhiên có người đi ngoài đường không nhớ đường về
nhà… Khi đã có những rối loạn này mà không được điều trị sớm, bệnh sẽ
tiến triển nặng hơn, nhất là người bệnh có sẵn các yếu tố nguy cơ như
tăng huyết áp, bệnh tiểu đường, tim mạch…
Trường hợp tai biến mạch máu não là biểu hiện của rối loạn tuần hoàn
não cấp tính. Những triệu chứng của tai biến mạch máu não là: đau đầu dữ
dội, hôn mê, nôn và buồn nôn, liệt chi, méo tiếng, mất tiếng, xuất
huyết não ở các vị trí đặc biệt như chảy máu não thất, chảy máu tiểu
não, nhồi máu não… bệnh nhân rất dễ tử vong.
Rối loạn tuần hoàn não mạn tính là tình trạng thiếu máu não mạn tính
với các bệnh cảnh sa sút trí tuệ ở người già, đau đầu, chóng mặt… Rối
loạn tuần hoàn não còn được phân loại theo vị trí tổn thương như ở vùng
não bán cầu, vùng trán, vùng thái dương, vùng chẩm, vùng thân não, tiểu
não… Trong các rối loạn tuần hoàn não, ít nhiều đều có phù não, gây ra
các rối loạn về tâm lý, như người bệnh dễ nóng giận, buồn vui, hay
quên, thậm chí không gọi tên được người thân ngồi trước mặt. Những rối
loạn khác có thể gặp là rối loạn thần kinh thực vật như cảm giác nóng
bừng bừng, toát mồ hôi, nghẹt thở, lạnh các đầu chi, nổi da gà, rối loạn
kích thích, rối loạn đại tiểu tiện… Chẩn đoán bệnh phải dựa vào việc
hỏi bệnh, thăm khám lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm thăm dò chức
năng thần kinh.
Việc điều trị chủ yếu nhằm tái lập sự cung cấp máu bình thường với
đầy đủ ôxy cho não. Thầy thuốc tùy theo loại và mức độ rối loạn tuần
hoàn não để chọn thuốc, liều dùng thích hợp để lập lại cân bằng não bị
suy giảm. Hiện nay có rất nhiều thuốc có tác dụng tăng cường tuần hoàn
não như tanakan, vinpocetin, piracetam, các thuốc Đông y là chế phẩm từ
cây ginkgo biloba…
Ảnh minh họa
Lời khuyên của bác sĩ
Mọi người cần nhận thức rõ những yếu tố nguy cơ để phòng bệnh, kiểm
soát đường máu, tránh các yếu tố gây stress. Đối với người cao tuổi và
những người có sẵn nhiều nguy cơ nên khám sức khỏe thường xuyên, thận
trọng với những giờ đỉnh của huyết áp nhất là vào buổi sáng.
Khi nghi ngờ bị thiểu năng tuần hoàn não: có đau đầu, chóng mặt, buồn
nôn…, cần đi khám bệnh ngay. Hàng ngày cần có chế độ ăn uống hợp lý
như ăn nhiều rau, quả, cá, hạn chế ăn thịt, không nên ăn mỡ động vật.
Hạn chế đến mức tối đa uống rượu, bia. Nên bỏ thuốc lá hoặc thuốc lào.
Tập thể dục đều đặn để ngăn ngừa một số bệnh như tăng huyết áp, xơ vữa
động mạch, thừa cân vì các bệnh này gián tiếp làm xuất hiện bệnh thiểu
năng tuần hoàn não. Khi đã được chẩn đoán bị thiểu năng tuần hoàn não,
cần tuân theo những lời tư vấn của bác sĩ, nhất là chế độ ăn, tập luyện,
dùng thuốc. Người cao tuổi không nên tắm nước lạnh, nhất là vào mùa
lạnh, nên mặc ấm, nơi nằm ngủ tránh gió lùa. Mùa đông mỗi lúc thức dậy,
cần cử động chân tay một lúc mới ngồi dậy, tránh lạnh đột ngột.
Theo ThS. Trần Quốc An (Sức khỏe & Đời sống)
